Tytułowe dwie grupy zawodowe od przyszłego roku (zasadniczo od 26.3.2024r.) staną się adresatami norm prawnych zawartych w ustawie o niektórych zawodach medycznych z dnia 17 sierpnia 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1972) pośród 15 innych zawodów medycznych[1]. Głównymi założeniami wyżej wymienionego aktu prawnego jest wprowadzenie regulacji rangi ustawowej, która określi warunki i zasady wykonywania wskazanych w niej zawodów medycznych, w tym zawodu higienistki stomatologicznej czy asystentki stomatologicznej. Ponadto rzeczona ustawa reguluje kwestię dotyczące ustawicznego rozwoju zawodowego, rejestru osób wykonujących uregulowane w niej zawody medyczne, jak również odpowiedzialność zawodową takich osób. Innymi słowy omawiany akt prawny ma charakter ustrojowy, co oznacza, iż z założenia odnosi się do kwestii fundamentalnych uregulowanych w sposób komplementarny[2].
Weryfikowane na łamach niniejszego artykułu przepisy mają na celu wprowadzenie mechanizmu mającego zapewnić dostęp do wykonywania zawodu medycznego tylko profesjonalistom w danym zawodzie, którzy posiadają wykształcenie uzyskane w systemie szkolnictwa wyższego i nauki lub kwalifikacje uzyskane w systemie oświaty lub inne kwalifikacje, wymagane do wykonywania danego zawodu medycznego. Wykształcenie i kwalifikacje w tym zakresie zostały określone w załączniku do ustawy, z uwzględnieniem dotychczasowych zmian w systemie kształcenia tych zawodów w celu zapewnienia, aby wszystkie osoby, które uzyskały kwalifikacje zawodowe przed dniem wejścia w życie projektowanych przepisów, mogły wykonywać swój zawód.
Do wykonywania zawodu medycznego jest uprawniona osoba, która spełnia łącznie następujące warunki: 1) posiada pełną zdolność do czynności prawnych; 2) nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe; 3) korzysta z pełni praw publicznych; 4) wykazuje znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w zakresie niezbędnym do wykonywania danego zawodu medycznego; 5) posiada przede wszystkim wykształcenie uzyskane w systemie szkolnictwa wyższego i nauki, kwalifikacje uzyskane w systemie oświaty lub inne kwalifikacje, wymagane do wykonywania danego zawodu medycznego, określone w załączniku do ustawy, i posiada dokument potwierdzający uzyskanie tego wykształcenia lub tych kwalifikacji[3]; 6) posiada wpis do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego.
Osoba wykonująca zawód medyczny, która spełnia warunki określone powyżej, podlega wpisowi do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego.
Zawód medyczny można wykonywać od dnia uzyskania tego wpisu.
W art. 13 ustawy o niektórych zawodach medycznych został wskazany wykaz czynności zawodowych, innymi słowy prawodawca określa, iż wykonywanie zawodu medycznego w przypadku asystentki stomatologicznej polega na wykonywaniu czynności zawodowych w zakresie asystowania lekarzowi dentyście i utrzymaniu gabinetu w gotowości do pracy, natomiast w przypadku higienistki stomatologicznej polega na wykonywaniu czynności zawodowych w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia jamy ustnej oraz współuczestniczeniu w procesie leczenia. Powyższa regulacja prawna stanowi swoistą definicję legalną tych zawodów co oznacza, iż (definicja zawarta w przepisie prawnym), wiążąco ustala znaczenie określonego pojęcia na użytek co najmniej danego aktu normatywnego.
Warto zwrócić jednocześnie uwagę na przepis zawarty w art. 13 ust. 4 ww. ustawy, zgodnie z którym minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy wykaz czynności zawodowych, o których mowa m.in. powyżej, biorąc pod uwagę niezbędne kwalifikacje, wymagany zakres umiejętności oraz konieczność zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów.
Osoba uprawniona do wykonywania zawodu medycznego ma prawo posługiwać się tytułem odpowiadającym nazwie zawodu medycznego, sam zaś tytuł zawodowy, podlega ochronie prawnej. Sankcją za bezprawne używanie tytułu zawodowego jest kara grzywny wymierzana w ramach odpowiedzialności za wykroczenie, bądź nawet kara ograniczenia wolności jeśli sprawca działa z zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej.
Zawód medyczny wykonuje się z należytą starannością, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej i umiejętnościami niezbędnymi do wykonywania tego zawodu, z poszanowaniem praw pacjenta i dbałością o jego bezpieczeństwo.
Ustawodawca zastrzegł, iż w przypadku uzasadnionych wątpliwości odnoszących się do realizacji zlecenia wykonania danego świadczenia opieki zdrowotnej osoba wykonująca zawód medyczny ma prawo domagać się od zlecającego, aby uzasadnił potrzebę jego wykonania, a także ma prawo odmowy wykonania określonego świadczenia. Odmowę wykonania świadczenia opieki zdrowotnej osoba wykonująca zawód medyczny uzasadnia w dokumentacji medycznej i informuje o niej zlecającego.
Reasumując, powyższe uwagi należy odnieść do innej, bowiem szerszej semantycznie definicji legalnej zawartej w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz.U. Nr 112, poz. 654) o działalności leczniczej, zgodnie z którą osoba wykonująca zawód medyczny oznacza osobę uprawnioną na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osobę legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Powyższe pozwala wskazać, iż dyskusja w tytułowym obszarze powinna nabrać wymiaru należącego do czasu minionego, z tym zastrzeżeniem, iż to czas przyszły, a zwłaszcza czas wejścia w życie omawianych przepisów będzie wyłaniał nam jednoznaczną odpowiedź na pytanie zawarte w niniejszym artykule.
[1] Przepisy nie dotyczą zawodów medycznych uregulowanych w przepisach ustawowych, takich jak zawód: lekarza, lekarza dentysty, diagnosty laboratoryjnego, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, farmaceuty oraz fizjoterapeuty.
[2] Zawody objęte analizowaną ustawą (z wyjątkiem zawodu profilaktyk i zawodu podiatra) są już objęte zakresem ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2139) i stosuje się wobec nich przepisy określające najniższe wynagrodzenia zasadnicze.
[3] lub posiada 1) kwalifikacje wymagane do wykonywania danego zawodu medycznego uzyskane w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, uznane w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 334), lub 2) dokument potwierdzający uzyskanie kwalifikacji wymaganych do wykonywania danego zawodu medycznego wydany w państwie innym niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, Konfederacja Szwajcarska lub państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strona umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, uznany w Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z przepisami o szkolnictwie wyższym i nauce, za równoważny odpowiedniemu polskiemu dyplomowi i tytułowi zawodowemu, lub d) kwalifikacje wymagane do wykonywania danego zawodu medycznego uzyskane przed dniem 1 stycznia 2021 r. w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, uznane w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, lub e) dokument uprawniający do wykonywania danego zawodu medycznego uznany na mocy umowy międzynarodowej lub porozumienia;
