Tytułowe dwie grupy zawodowe od przyszłego roku (zasadniczo od 26.3.2024r.) staną się adresatami norm prawnych zawartych w ustawie o niektórych zawodach medycznych z dnia 17 sierpnia 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1972) pośród 15 innych zawodów medycznych[1]. Głównymi założeniami wyżej wymienionego aktu prawnego jest wprowadzenie regulacji rangi ustawowej, która określi warunki i zasady wykonywania wskazanych w niej zawodów medycznych, w tym zawodu higienistki stomatologicznej czy asystentki stomatologicznej. Ponadto rzeczona ustawa reguluje kwestię dotyczące ustawicznego rozwoju zawodowego, rejestru osób wykonujących uregulowane w niej zawody medyczne, jak również odpowiedzialność zawodową takich osób. Innymi słowy omawiany akt prawny ma charakter ustrojowy, co oznacza, iż z założenia odnosi się do kwestii fundamentalnych uregulowanych w sposób komplementarny[2]. Ustawa o niektórych zawodach medycznych uchyla Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie organów kontroli zawodowej oraz postępowania w zakresie odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia oraz ustawę o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia
W odniesieniu do tytułowego pytania o kształcenie zawodowe u higienistek stomatologicznych czy asystentek stomatologicznych na podstawie ustawy o niektórych zawodach medycznych przede wszystkim będzie to kształcenie o wymiarze obligatoryjnym, choć ustawodawca wskazuje, iż zarówno asystentka stomatologiczna, jak również higienistka stomatologiczna ma prawo do rozwoju zawodowego – art. 20 ust. 1 ustawy o niektórych zawodach medycznych. Ponadto edukowanie osób wykonujących powyższe zawody medyczne ma charakter ustawiczny, czyli ciągły, nieprzerwany, jak również usystematyzowany. Poprzez rozwój zawodowy należy rozumieć aktualizację swojej wiedzy i umiejętności zawodowych. Oznacza to, iż pomimo posiadanej wiedzy, rozwój nauk medycznych ma tak dynamiczny i intensywny wymiar, iż wiedza ta potrafi się dewaluować, tudzież wymaga pewnego rodzaju swoistego udoskonalenia, poprawienia czy uwspółcześnienia. Podobnie należy traktować umiejętności zawodowe. Ustawiczny rozwój zawodowy może być realizowany przez kształcenie podyplomowe lub doskonalenie zawodowe – art. 20 ust. 2 ustawy o niektórych zawodach medycznych. W ramach kształcenia podyplomowego wyróżnia się: 1) szkolenie specjalizacyjne – na zasadach określonych w ustawie z dnia 24 lutego 2017 r. o uzyskiwaniu tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2023 r. poz. 506). Kurs kwalifikacyjny ma na celu uzyskanie przez osobę wykonującą dany zawód medyczny dodatkowej wiedzy i umiejętności zawodowych niezbędnych do wykonywania określonych czynności zawodowych. Do kształcenia w ramach kursu kwalifikacyjnego może przystąpić osoba uprawniona do wykonywania zawodu medycznego, która posiada co najmniej 3-letni staż pracy w zawodzie medycznym, dla którego jest prowadzony kurs kwalifikacyjny. Program kursu kwalifikacyjnego opracowuje oraz aktualizuje, zgodnie z postępem wiedzy medycznej, zespół ekspertów powołany przez dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, zwanego dalej „CMKP”. W celu zakwalifikowania osoby wykonującej zawód medyczny do odbycia kursu kwalifikacyjnego organizator kursu powołuje komisję kwalifikacyjną, która przeprowadza postępowanie kwalifikacyjne. Kurs kwalifikacyjny kończy się egzaminem teoretycznym w formie pisemnej albo ustnej lub egzaminem praktycznym. Egzamin obejmuje zagadnienia objęte programem kursu kwalifikacyjnego. Odbycie kursu kwalifikacyjnego jest potwierdzane zaświadczeniem o ukończeniu kursu kwalifikacyjnego.
Ponadto Minister właściwy do spraw zdrowia, na wniosek osoby wykonującej zawód medyczny, posiadającej dodatkową wiedzę i umiejętności zawodowe do wykonywania określonych czynności zawodowych, nabyte po ukończeniu innego niż kurs kwalifikacyjny kursu lub szkolenia, może, w drodze decyzji, na podstawie opinii dyrektora CMKP, uznać ten kurs lub szkolenie za równoważne ze zrealizowaniem programu kursu kwalifikacyjnego – art. 30 ust. 1 ustawy o niektórych zawodach medycznych.
Osoba wykonująca zawód medyczny ma poza opisanym powyżej prawem również obowiązek doskonalenia zawodowego realizowanego w następujących formach:
- kurs doskonalący;
- samokształcenie.
Kurs doskonalący dla osoby wykonującej zawód medyczny ma na celu pogłębienie i aktualizację wiedzy oraz umiejętności zawodowych. Program kursu doskonalącego przewidzianego dla danego zawodu medycznego opracowuje oraz aktualizuje, zgodnie z postępem wiedzy medycznej, zespół ekspertów powołany przez dyrektora CMKP.
Ustawiczny rozwój zawodowy odbywa się w 5-letnim okresie rozliczeniowym, zwanym dalej „okresem edukacyjnym”. Osobie wykonującej zawód medyczny za udział w poszczególnych formach kształcenia podyplomowego lub doskonalenia zawodowego przysługują punkty edukacyjne. Okres edukacyjny rozpoczyna się z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym osoba wykonująca zawód medyczny uzyskała wpis do rejestru. Osoba wykonująca zawód medyczny dokumentuje ustawiczny rozwój zawodowy w karcie rozwoju zawodowego, która zawiera:
- dane osoby wykonującej zawód medyczny:
- imię (imiona) i nazwisko,
- datę urodzenia,
- indywidualny identyfikator wpisu;
- nazwę i miejsce wykonywania zawodu medycznego;
- datę rozpoczęcia okresu edukacyjnego;
- termin, czas trwania oraz potwierdzenie zaliczenia kursu doskonalącego;
- nazwę i adres podmiotu realizującego poszczególne formy ustawicznego rozwoju zawodowego;
- formę i temat ustawicznego rozwoju zawodowego;
- miejsce realizacji, termin oraz czas trwania poszczególnych form ustawicznego rozwoju zawodowego;
- informację o potwierdzeniu realizacji poszczególnych form ustawicznego rozwoju zawodowego oraz liczbę punktów edukacyjnych przysługujących za każdą formę;
- informację o dopełnieniu obowiązku doskonalenia zawodowego.
Osobie wykonującej zawód medyczny, podnoszącej kwalifikacje zawodowe w ramach ustawicznego rozwoju zawodowego przysługuje, na jej wniosek, urlop szkoleniowy w wymiarze do 6 dni roboczych rocznie, płatny według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
Powyższe założenia mają wymiar teoretyczny, biorący swoje źródło w obowiązującej legislacji. Czas przyszły pozwoli odpowiedzieć na pytanie o wymiar praktyczny tych rozwiązań, a przede wszystkim o ich spójność formalną, jak również merytoryczną.
[1] Przepisy nie dotyczą zawodów medycznych uregulowanych w przepisach ustawowych, takich jak zawód: lekarza, lekarza dentysty, diagnosty laboratoryjnego, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, farmaceuty oraz fizjoterapeuty.
[2] Zawody objęte analizowaną ustawą (z wyjątkiem zawodu profilaktyk i zawodu podiatra) są już objęte zakresem ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2139) i stosuje się wobec nich przepisy określające najniższe wynagrodzenia zasadnicze.
