Zapraszamy do lektury tekstu dra Pawła Koczkodaja, kierownika Pracowni Prewencji Pierwotnej w Centrum Onkologii w Warszawie, specjalisty zdrowia publicznego, edukatora zdrowotny, współpracującego również z Polskim Towarzystwem Stomatologicznym. Materiał opublikowany za zgodą autora pierwotnie ukazał się na portalu www.politykazdrowotna.pl.
Trwająca pandemia koronawirusa przyczynia się do publikowania wielu informacji na temat metod zapobiegania zakażeniu, a także dotyczących leków przeciwko COVID-19. Znacząca część tej dyskusji odnosi się również do możliwości opracowania szczepionki przeciw wirusowi. Jakie są fakty? Czy jesteśmy już o krok od przełomu?
Odpowiedzi na te pytania udzielili czytelnikom Polityki Zdrowotnej przedstawiciele WHO, Komisji Europejskiej i uczelni wyższych.
Koronawirus – kiedy leki i szczepionka?
Z najnowszych komunikatów Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO), wiemy, że na obecnym etapie nie dysponujemy jeszcze lekami, które byłyby przeznaczone do zapobiegania i leczenia wyłącznie COVID-19. WHO przestrzega przed samoleczeniem w przypadku koronawirusa podkreślając i przypominając jednocześnie, że antybiotyki są nieskuteczne w przypadku chorób wirusowych i powinny być stosowane zawsze pod nadzorem lekarza. Podkreśla jednak, że niektóre z leków przechodzą właśnie fazę badań klinicznych – WHO koordynuje wiele działań na rzecz opracowania leków, ale także szczepionki przeciwko COVID-19. Prace trwają – do tej pory do WHO wpłynęły wnioski o dokonanie przeglądu i zatwierdzenia 40 testów diagnostycznych, natomiast 20 szczepionek jest w opracowaniu, a wiele badań klinicznych nad terapiami jest w toku. Oczekujemy pierwszych wyników za kilka tygodni. – powiedziała nam dr Paloma Cuchi – Dyrektor Biura WHO w Polsce.
Jak więc radzimy sobie z leczeniem COVID-19 teraz, kiedy czekamy jeszcze na nowy lek? Głównie stosując medykamenty używane w leczeniu innych chorób, np. w przebiegu HIV czy malarii, w tym chlorochinę – To jest jedna z koncepcji terapeutycznych – mieszane są 33 leki – w różnych sytuacjach, jest to jakaś opcja, która działa. Nikt z tych pacjentów, którzy przyjmują te leki, nie umarł i nie wykazuje pogorszenia. – powiedział kilka dni temu podczas briefingu prasowego Prof. Krzysztof Simon – dolnośląski konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób zakaźnych.
W ostatnich dniach pojawiają się również coraz częstsze informacje na temat obiecujących efektów zdrowotnych stosowania chlorochiny i hydroksychlorochiny w przebiegu leczenia COVID-19, o czym w swoich mediach społecznościowych informował również Prezydent USA Donald Trump. Czy rzeczywiście możemy mówić o przełomie, jak sugeruje Trump?
Dr Rafał Mostowy z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego doradza ostrożność – Jeżeli chodzi o chlorochinę i hydroksychlorochinę, to można to w skrócie podsumować: jest za wcześnie, żeby być pewnym. – zastrzega dr Mostowy.Pierwsze testy kliniczne brzmią optymistycznie, ale były przeprowadzone na małej próbie pacjentów i spotkały się z dużą dozą krytyki. Musimy poczekać na dalsze testy przeprowadzone na większą skalę. Na tę chwilę nie dysponujemy żadnym lekiem, którego skuteczność została potwierdzona klinicznie. Osobiście przewiduje, że sytuacja powinna zmienić się w przeciągu najbliższych kilku miesięcy.
W przestrzeni publicznej pojawiają się również informacje o stosowaniu jeszcze innych, dostępnych obecnie leków w leczeniu COVID-19. Jednak jak czytamy w opublikowanym wczoraj artykule w prestiżowym czasopiśmie JAMA, nie możemy mieć jeszcze pewności, co do ich skuteczności w przypadku COVID-19.
„Chociaż wiele leków wykazuje aktywność in vitro przeciwko różnym koronawirusom, obecnie żadne dowody kliniczne nie potwierdzają skuteczności i bezpieczeństwa jakiegokolwiek leku przeciwko jakiemukolwiek koronawirusowi u ludzi, w tym SARS-CoV-2” – czytamy (Kalil AC. Treating COVID-19—Off-Label Drug Use, Compassionate Use, and Randomized Clinical Trials During Pandemics. JAMA, Published online March 24, 2020).
Skoro obecnie nie dysponujemy jeszcze lekami przeciwko koronawirusowi, co zatem ze szczepieniami? Opracowanie szczepionki przeciwko COVID-19 byłoby bez wątpienia krokiem milowym w walce z koronawirusem. Ułatwienie udziału polskim naukowcom w tym procesie będzie możliwe m.in. dzięki wsparciu Agencji Badań Medycznych. W ostatnich dniach Agencja w porozumieniu z Ministrem Zdrowia przygotowała projekt własny w zakresie opracowania szczepionki na koronawirusa (wirusa SARS-CoV-2) – pisaliśmy o tym tutaj.
ABM zaznacza także, że prowadzi obecnie rozmowy mające na celu włączenie polskich naukowców w projekty międzynarodowe dotyczące badań nad koronawirusem – rozmowy prowadzone są między innymi z Komisją Europejską. Część z tych badań właśnie się rozpoczyna, a o ich szczegóły zapytaliśmy Johna F. Ryan’a Dyrektora ds. Zdrowia Publicznego w Komisji Europejskiej
– Obecnie nie dysponujemy jeszcze szczepionką przeciwko COVID-19. Opracowanie nowej szczepionki jest długim i złożonym procesem. Komisja wraz z Europejską Agencją Leków (European Medicine Agency – EMA) zwróciły się do przemysłu i środowiska naukowego o rozpoczęcia międzynarodowych badań klinicznych z jednolitą metodologią leczenia COVID-19. Wspólne działanie może zapewnić szybkie i rzetelne wyniki w zakresie opcji terapeutycznych. – wyjaśnia Polityce Zdrowotnej John F. Ryan.
Dodatkowo, Komisja Europejska zapewnia też środki na europejskie badanie kliniczne o nazwie DISCOVERY, które rozpoczęło się w niedzielę 22 marca w co najmniej siedmiu krajach europejskich w celu przetestowania czterech eksperymentalnych metod leczenia przeciwko koronawirusowi. Oprócz tego, niedawno do realizacji wybrano 17 projektów naukowych (w tym RECoVER project), o łącznym budżecie 47,5 mln euro na prace związane z diagnostyką, leczeniem i rozwojem szczepionek, a także epidemiologią COVID-19.
Bez wątpienia wspólne wysiłki na poziomie krajowym i międzynarodowym stwarzają dobre warunki do szybkiego opracowania leków i szczepionki przeciwko COVID-19. Jednak co tak naprawdę może oznaczać słowo „szybko” w przypadku badań klinicznych? Najbliższe miesiące mogą przynieść pierwsze wyniki badań, a do tego czasu, najskuteczniejszą bronią przeciwko koronawirusowi pozostaje prewencja – izolacja i przestrzeganie zasad higieny.
dr Paweł Koczkodaj
