Materiał Partnera

Wykorzystanie technologii sonicznej w domowej higienie – prosta i skuteczna droga do zdrowia tkanek przyzębia.
lek. dent. Aneta Furtak

Choroby dziąseł i przyzębia można zaliczyć do chorób cywilizacyjnych. Według najnowszych danych nawet 95% populacji wykazuje cechy stanu zapalnego dziąseł. Zjawisko tak powszechnego występowania patologii może sugerować, że zapalenie dziąseł staje się odmianą „normalności”. Takie błędne przekonanie jest skutecznie podtrzymywane przez reklamy w mediach oraz poprzez brak podstawowej edukacji pacjentów na poziomie profilaktyki chorób jamy ustnej. Pacjenci często wierzą, że zdrowe dziąsła mogą krwawić, a rozwiązaniem jest zakup odpowiedniej pasty lub płynu. Rolą profesjonalistów medycznych jest edukacja w temacie przyczyn stanów zapalnych jamy ustnej, możliwości skutecznej profilaktyki domowej, ale także uświadomienie konsekwencji ich nie leczenia.

Krwawienie po sondowaniu uznawane jest jako najbardziej wiarygodny wskaźnik aktywnie toczącego się zapalenia. W gabinecie dentystycznym do oceny ilościowej miejsc krwawiących z powodzeniem stosuje się wskaźnik BOP – Bleeding on Probing, czyli obecność krwawienia sprowokowana sondowaniem szczeliny dziąsłowej sondą periodontologiczną z odpowiednią siłą – maksymalnie 0,25 N.  Krwawienie może również występować samoistnie w wywiadzie pacjenci podają posmak krwi rano po przebudzeniu, a także pozostawianie czerwonych śladów na jabłkach czy innych jasnych produktach spożywczych. Jednak najczęściej zgłaszanym przez pacjentów objawem jest krwawienie podczas domowej higieny jamy ustnej – szczotkowania oraz nitkowania. Obecność krwawienia z dziąseł najczęściej skorelowana jest z obecnością płytki bakteryjnej. W niektórych sytuacjach klinicznych ocena krwawienia jako wskaźnika stanu zapalnego nie ma zastosowania. Zmniejszenie lub brak krwawienia przy nasilonych innych cechach wskazujących na zapalenie przyzębia występuje u palaczy tytoniu. Odwrotnie, zwiększone krwawienie może wystąpić u osób przyjmujących leki rozrzedzające krew lub z niedoborami witaminy C.

Uogólniony stan zapalny dziąseł związany z obecnością płytki bakteryjnej.

Wybarwienie płytki bakteryjnej powodującej stan zapalny przyzębia (GC Tri Plaque ID GelTM: GC corporation, Tokyo, Japan).

Stan zapalny jest to proces obronny organizmu, a jego celem jest zwalczenie zagrożenia
i doprowadzenia do powrotu funkcjonalności tkanki. W przypadku zapalenia dziąseł najczęstszą przyczyną jest czynnik bakteryjny – bezpośrednie oddziaływanie płytki bakteryjnej na tkankę dziąsłową – najczęściej w szczelinach dziąsłowych. Jednak komórki obronne organizmu nie są w stanie „zwalczać” bakterii, które znajdują się na zewnętrznej powierzchni zębów i w miejscach wzmożonego odkładania się płytki (Tab. 1). Dlatego też nieustannie stymulowane przez bakterie, miękkie tkanki dziąsła brzeżnego ulegają obrzękowi oraz zaczerwienieniu, co spowodowane jest przez napływ dużej ilości komórek stanu zapalnego organizmu oraz uwalnianiu przez nie mediatorów. Stan taki utrzymuje się dopóki nie zostanie usunięta przyczyna napływu tych komórek – czyli do momentu usunięcia złogów bakteryjnych.

Tabela 1. Miejsca sprzyjające odkładaniu płytki bakteryjnej przy zębach własnych i implantach.

Profesjonaliści medyczni zwracając uwagę na problem zapaleń dziąseł i przyzębia, spotykają się bardzo często z negatywną reakcją pacjentów, którzy nie uznają krwawienia, obrzęków czy nieprzyjemnego zapachu z ust za objawy chorobowe. Pacjenci określają częstokroć, że zjawiska te są  „normalne”, występujące od zawsze. Po trudnej fazie uświadomienia pacjentowi problemu zapalenia dziąseł, następuje kolejny równie trudny etap – zmiana nawet wieloletnich nawyków higienicznych pacjenta. Należy pamiętać, iż pacjenci przyzwyczajeni do pewnych metod, niechętnie podchodzą do zmian wiążących się z konieczności nauki nowych, skomplikowanych technik oczyszczania. Dlatego pacjentom dorosłym proponuje się metodę jak najprostszą i jednocześnie o potwierdzonej wysokiej skuteczności. Wieloletnie badania i obserwacje pokazują, iż te dwa najważniejsze wymogi w pełni spełnia szczoteczka elektryczna z technologią soniczną Philips Sonicare. Łatwość prawidłowego użycia oraz skuteczność w usuwaniu biofilmu bakteryjnego sprawiają, że jest to optymalne rozwiązanie dla pacjentów dorosłych z problemem krwawiących dziąseł wokół zębów oraz implantów.

„szczoteczka elektryczna z technologią soniczną jest to prosta i skuteczna metoda oczyszczania dodziąsłowych powierzchni zębów, co prowadzi do redukcji stanu zapalnego dziąseł.”

Warunkiem skutecznej higieny domowej jest prawidłowe użytkowanie przyborów higienicznych. Nie jest wystarczające samo stwierdzenie przez lekarza lub higienistkę, że konieczne jest szczotkowanie wszystkich powierzchni zębów, łącznie z oczyszczaniem przestrzeni międzyzębowych. Pacjenci często intuicyjnie użytkują nawet najlepsze urządzenia niezgodnie z zaleceniami producenta – skutkuje to często zaleganiem płytki bakteryjnej w miejscach wzmożonej retencji, a także złudnym poczuciu wykonania „obowiązku”.

Kluczowym elementem profilaktyki i opieki nad pacjentem nie tylko periodontologicznym, wydaje się zatem wykonanie indywidualnie dobranego instruktażu higieny jamy ustnej, włączając w to pokaz w jamie ustnej pacjenta oraz ocenę jak pacjent radzi sobie z dobraną dla niego techniką oczyszczania. Zastosowanie szczoteczek elektrycznych z technologią soniczną znacznie redukuje możliwość popełnienia błędów, dzięki łatwemu ułożeniu podłużnej główki, kontroli siły nacisku oraz odpowiednim programom regulującym czas . Przyłożenie końcówki  pod kątem 45 stopni dodziąsłowo, lekkie dociśnięcie, tak by włosie dotarło do przestrzeni interproksymalnych, a następnie wykonywanie krótkich ruchów w przód i w tył, przesuwając wzdłuż łuku zębowego redukuje do minimum konieczność wykonywania dodatkowych ruchów przez pacjenta. Szeroki zakres ruchów włosia usuwa płytkę zarówno z dodziąsłowych jak i naddziąsłowych powierzchni zębów. Prawidłowe przyłożenie końcówki pracującej zostało przedstawione na fotografiach wraz z opisami.

Ułożenie szczoteczki po stronie przedsionkowej. Końcówka elektrycznej szczoteczki z technologią soniczną (Philips Sonicare, Premium GumCare) obejmuje 1,5-2,5 zębów. Końcówkę przykłada się pod kątem 45 stopni do szczeliny dziąsłowej delikatnie ją dociskając. Następnie należy wykonywać krótkie ruchy do przodu i do tyłu (tak aby włókna docierały do przestrzeni mędzyzębowych) jednocześnie przesuwając szczoteczkę do kolejnych grup zębowych (do fotografii wykorzystano model TePe, Szwecja).

Ułożenie szczoteczki po stronie językowej zębów przednich. Końcówka szczoteczki elektrycznej  z technologią soniczną (Philips Sonicare, Premium GumCare) obejmuje 1-1,5 zęba; częścią pracującą jest szczytowa część końcówki umieszczona pod kątem lub pionowo, wzdłuż długiej osi zęba. Następnie należy wykonywać na każdym zębie kilka pionowych, nakładających się na siebie ruchów szczotkujących (do fotografii wykorzystano model TePe, Szwecja).

Ważnym elementem prawidłowej techniki oczyszczania jest kontrola nacisku. Dotyczy to w szczególności pacjentów ze zredukowanym przyzębiem (recesje dziąsłowe) oraz cienkim fenotypem dziąsłowym, ale także zapobiega powstawaniu ubytków przyszyjkowych u pacjentów ze zdrowym przyzębiem. Należy zasygnalizować pacjentom, że odpowiednia technika i siła przyłożenia końcówki jest głównym elementem warunkującym skuteczność oczyszczania. Nie należy nadmiernie dociskać końcówki szczoteczki ani wykonywać ruchów „szorowania”.

W przypadku większości szczoteczek elektrycznych dzięki wbudowanemu czujnikowi nacisku, siła przyłożenia może być łatwiej kontrolowana podczas oczyszczania.

Randomizowane badania Starke et al. z 2019 roku wykazują, iż czas oczyszczania ma również istotne znaczenie w skuteczności redukcji stanu zapalnego dziąseł. Wydłużenie czasu szczotkowania o 20 s w regionie zębów trzonowych w każdym z czterech kwadrantów redukuje zapalenie dziąsel, mierzone wskaźnikiem MGI, o 60.31% (program Gum Health, Philips Sonicare- łączny czas szczotkowania 3 minuty 20 sekund) w porównaniu do standardowego czasu 2 minut (program Clean, Philips Sonicare), w którym redukcja krwawienia wyniosła 53,08%*.

 „Wydłużenie łącznego czasu szczotkowania do 3 minut 20 sekund w programie Gum Helath powoduje redukcję zapalenia dziąseł, mierzonego wskaźnikiem MGI, o 60,31 %”*

Dobra higiena jamy ustnej powszechnie uważana jest za podstawę zachowania zdrowia tkanek przyzębia. Osiągnięcie tego jest możliwe dzięki profesjonalnym zabiegom oraz zachowaniu profilaktyki domowej. Jednak za rozwój choroby przyzębia oraz utratę przyczepu łącznotkankowego w 80% odpowiedzialne są inne niż płytka bakteryjna modyfikowalne i niemodyfikowalne czynniki (np. choroby ogólne, nikotynizm, czynniki środowiskowe). Dlatego też istotnym elementem zarówno profilaktyki, jak i leczenia zapaleń jamy ustnej jest uświadomienie pacjenta, że wystąpienie któregokolwiek z objawów stanu zapalnego świadczy o pojawieniu się czynnika chorobotwórczego i wymaga zastosowania prawidłowej techniki oczyszczania, ale przede wszystkim wizyty u lekarza dentysty bądź higienistki stomatologicznej w celu rozpoznania problemu. A długotrwałe, samodzielne leczenie domowe może prowadzić do nieodwracalnych zmian destrukcyjnych w regionie przyzębia. Co więcej, stany zapalne dziąseł i przyzębia mogą być również pierwszym objawem poważnych chorób ogólnych.

* Na podstawie badania, opublikowanego w J Clin Dent w marcu, 2019, przeprowadzonego na 188 osobach, przez Starke, E.M., Ward, M., Olson, M., Ou, S.-S., Milleman, K.R., Milleman J.L.

Piśmiennictwo:

1. Caton, J.G., Armitage, G., Berglundh, T., Chapple, I.L.C., Jepsen, S., Kornman, K.S., Mealey, B.L., Papapanou, P.N., Sanz, M., Tonetti, M.S., 2018. A new classification scheme for periodontal and peri-implant diseases and conditions – Introduction and key changes from the 1999 classification. J Clin Periodontol 45, S1–S8. https://doi.org/10.1111/jcpe.12935
2. Chapple, I.L.C., Mealey, B.L., Van Dyke, T.E., Bartold, P.M., Dommisch, H., Eickholz, P., Geisinger, M.L., Genco, R.J., Glogauer, M., Goldstein, M., Griffin, T.J., Holmstrup, P., Johnson, G.K., Kapila, Y., Lang, N.P., Meyle, J., Murakami, S., Plemons, J., Romito, G.A., Shapira, L., Tatakis, D.N., Teughels, W., Trombelli, L., Walter, C., Wimmer, G., Xenoudi, P., Yoshie, H., 2018. Periodontal health and gingival diseases and conditions on an intact and a reduced periodontium: Consensus report of workgroup 1 of the 2017 World Workshop on the Classification of Periodontal and Peri-Implant Diseases and Conditions. J Clin Periodontol 45, S68–S77. https://doi.org/10.1111/jcpe.12940
3. Checchi, L., Montevecchi, M., Checchi, V., Zappulla, F., 2009. The Relationship Between Bleeding on Probing and Subgingival Deposits. An Endoscopical Evaluation. TODENTJ 3, 154–160. https://doi.org/10.2174/1874210600903010154
4. Grossi, S.G., Genco, R.J., Machtet, E.E., Ho, A.W., Koch, G., Dunford, R., Zambon, J.J., Hausmann, E., 1995. Assessment of Risk for Periodontal Disease. II. Risk Indicators for Alveolar Bone Loss. Journal of Periodontology 66, 23–29. https://doi.org/10.1902/jop.1995.66.1.23
5. Grossi, S.G., Zambon, J.J., Ho, A.W., Koch, G., Dunford, R.G., Machtei, E.E., Norderyd, O.M., Genco, R.J., 1994. Assessment of Risk for Periodontal Disease. I. Risk Indicators for Attachment Loss. Journal of Periodontology 65, 260–267. https://doi.org/10.1902/jop.1994.65.3.260
6. Lang, N.P., Bartold, P.M., 2018. Periodontal health. J Periodontol 89, S9–S16. https://doi.org/10.1002/JPER.16-0517
7. Lang, N.P., Joss, A., Orsanic, T., Gusberti, F.A., Siegrist, B.E., 1986. Bleeding on probing. A predictor for the progression of periodontal disease? J Clin Periodontol 13, 590–596. https://doi.org/10.1111/j.1600-051X.1986.tb00852.x
8. Lang, N.P., Joss, A., Tonetti, M.S., 1996. Monitoring disease during supportive periodontal treatment by bleeding on probing. Periodontol 2000 12, 44–48. https://doi.org/10.1111/j.1600-0757.1996.tb00080.x
9. Maeda, T., Mukaibo, T., Masaki, C., Thongpoung, S., Tsuka, S., Tamura, A., Aonuma, F., Kondo, Y., Hosokawa, R., 2019. Efficacy of electric-powered cleaning instruments in edentulous patients with implant-supported full-arch fixed prostheses: a crossover design. Int J Implant Dent 5, 7. https://doi.org/10.1186/s40729-019-0164-8
10. Nammi, K., Starke, E.M., Ou, S.-S., Ward, M., Jenkins, W., Milleman, J.L., Milleman, K.R., 2019. The Effects of Use of a Powered and a Manual Home Oral Hygiene Regimen on Plaque and Gum Health in an Orthodontic Population. J Clin Dent 30, A1-8.
11. Starke, E.M., Ward, M., Olson, M., Ou, S.-S., Milleman, K.R., Milleman, J.L., 2019. A Randomized Parallel Study to Compare the Effects of Powered and Manual Tooth Brushing on Gingival Health and Plaque. J Clin Dent 30, A16-23.

Artykuł przygotowany na zlecenie Philips Polska sp. z o.o.