Zgoda pacjenta na leczenie oprócz kwestii związanej ze złożeniem przez niego stosownego oświadczenia woli, mającego postać zmaterializowaną np. w postaci papierowego dokumentu z podpisem pacjenta z imienia i nazwiska nie stanowi jedynego warunku do zakwalifikowania tej zgody jako prawidłowej. Innymi słowy jeśli nie zostaną spełnione pozostałe warunki wyrażenia takiej zgody przez pacjenta będzie ona miała charakter niepełny, a odpowiedzialność za powyższe ponosi lekarz.
Poniżej przedstawiam tezę wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – I Wydział Cywilny z dnia 9 kwietnia 2018 r., I ACa 791/17, Legalis, którego istotna część odnosi się do nie tylko wyrażania zgody przez pacjenta na leczenie, co przede wszystkim okoliczności, w ramach których taka wola przez pacjenta powinna zostać wyrażona.
Otóż zdaniem białostockiego organu wymiaru sprawiedliwości o wyrażeniu przez pacjenta zgody na leczenie można mówić tylko wówczas, gdy została ona poprzedzona udzieleniem pacjentowi dostatecznych i przystępnych informacji określonych w art. 31 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza, czyli informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, a także dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu na przyszłość.
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, iż zgoda pacjenta w rozumieniu art. 31 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty musi być zgodą „objaśnioną”, „poinformowaną”, a więc świadomie akceptującą przez pacjenta zrozumiałe przezeń ryzyko dokonania zabiegu i przejęcie na siebie tego ryzyka. Dopiero taka zgoda pacjenta wyłącza bezprawność interwencji lekarza. Sama aprobata pacjenta dokonania zabiegu, uzyskana w sytuacji braku uprzedniego udzielenia mu przystępnej informacji, nie może być traktowana jako zgoda w jurydycznym tego słowa znaczeniu, a więc jako spełniająca wymogi art. 31 ust. 1 ww. ustawy, co z kolei skutkuje uznaniem, że działanie lekarza w takiej sytuacji jest działaniem podjętym w warunkach bezprawności (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – V Wydział Cywilny z dnia 19 lutego 2019 r., V ACa 119/18).
Powyższa wiedza udzielana przez lekarza czy lekarza dentystę jest niezbędnym elementem do wyrażenia zgody przez pacjenta na określony sposób leczenia. Przyjmuje się, że zgoda pacjenta udzielona bez rozeznania jest niepełna. Obowiązek udzielenia informacji wynika nie tylko ze ww. przepisu, ale również z art. 9-12 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta ( – prawo pacjenta do informacji o swoim stanie zdrowia, – prawo do informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia, – prawo do informacji o prawach pacjenta, – prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych). Ciężar dowodu na okoliczność wykonania ustawowego obowiązku udzielenia pacjentowi wyżej wymienionych informacji, poprzedzającej wyrażenie zgody na zabieg operacyjny, spoczywa na lekarzu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – I Wydział Cywilny z dnia 9 kwietnia 2018 r., I ACa 791/17, Legalis).
Co ważnego wypływa dla lekarza czy lekarza dentysty z powyższego wyroku ? Otóż w swojej praktyce zawodowej jest on nie tylko zobligowany do udzielenia pełnych wyjaśnień czy informacji pacjentowi, ale również odpowiedniego udokumentowania powyższego faktu. Zakres udzielonych informacji powinien zostać uwzględniony w zmaterializowanej postaci oświadczenia woli złożonej przez pacjenta. Zatem nie zawiera się informacji wyłącznie wskazującej, iż pacjent został pouczony o ryzyku związanym z leczeniem, ale przedstawia się treść (zakres) tych informacji. Jeśli bowiem odpowiedzialność za udzielenie powyższych wiadomości spoczywa na lekarzu, na nim ciąży również obowiązek udowodnienia takich faktów. Zwłaszcza jeśli są ta okoliczności faktyczne, które taką odpowiedzialność w przypadku realizowania świadczeń zdrowotnych przez lekarza czy lekarza dentystę, wyłączają. Reasumując udzielenie pełnych informacji na temat leczenia, następnie udokumentowanie powyższego faktu, a w dalszej kolejności uzyskania zgody przez pacjenta o charakterze formalnym stanowi pełne zrealizowanie analizowanych powyżej wymogów ustawowych stawianych lekarzom czy lekarzom dentystom realizującym świadczenia zdrowotne.
